Sinds veertig jaar kunnen vrouwen voorgaan in de grootste protestantse kerken. Al die jaren dragen vrouwen ambtskleding die rechtstreeks is overgenomen van de ambtskleding van mannen. Marjan van Hal, predikante te Nijeveen, wil daar verandering in brengen. Ze werkt aan een project ‘ambtskleding voor vrouwen’.

‘Ik vind het belangrijk dat vrouwelijke voorgangers zich, in de kleding die zij dragen, onderscheiden van mannen. Kleding heeft immers met identiteit te maken, met de manier waarop je wilt overkomen en je boodschap wilt communiceren. De huidige ambtskleding is wijd en hoekig en niet vrouwelijk. Ik wil voor de toekomstige generaties, nieuwe ‘iconen’ creëren. Vrouwen die in hun kracht staan en een missie hebben.’

Marjan van Hal kwam in contact met het ontwerpersduo Pim Kramer en Jaq Volckmann. Voor hun shows ontwierpen zij al eerder kledingitems die gebaseerd zijn op liturgische gewaden. Speciaal voor dit jubileumnummer van ‘Geruchten’ zijn zij gevraagd om hun visie te geven op ‘Liturgische kleding voor vrouwelijke voorgangers’. 

Pim Kramer nam de styling voor haar rekening voor de vier liturgische kleding sets. Elk liturgisch gewaad is ontstaan uit een bestaand kerkelijke gewaad en is afgestyld met het oog op de sfeer van vrouwelijke voorgangers. Per set is deze aangevuld met bottoms (broek/rok/legging),  tops (blouses) en accessoires, zoals een baret, die in de visie van Studio Unicps passen bij de stijl van het liturgische gewaad en het hedendaagse beeld van de vrouwelijk voortganger.

In de uitwerking van de outfits is rekening gehouden met aspecten als devotie, eenvoud en kerkelijke signatuur. De scheidingslijn tussen het mannelijke en het vrouwelijke wordt volgens Pim mede ook bepaald door toepassing van patroon- en coupetechnische details van het kledingstuk.

In deze liturgische kleding is te zien hoe Studio Unicps aandacht geeft aan kleur, stof en materiaalgebruik en aan de toepassing van versierende elementen als linten en applicaties. De applicaties zijn met diverse bewerkingen en technieken handmatig toegevoegd. Tijdens het vormgeven proberen de ontwerpers details en elementen die het materiaal in zich heeft om te zetten in vormen die de zeggingskracht van het kledingitem versterkt.  

In hun ontwerpvisie zien zij kledingstijlen als vlaggen of banieren. ‘Alle mensen zijn in de manier waarop ze zich kleden vlaggenzwaaiers en dragers van een eigen banier. Tegenwoordig associëren veel mensen een vlag met de seculiere staat, maar vlaggen hebben van oorsprong een religieuze betekenis. De kleuren hadden elk een eigen betekenis en het vlaggezwaaien werden voor speciale ceremonies gehouden. Vanuit dit vlaggen-zwaaien hebben zich ook de kerkelijke kleuren ontwikkeld.

Banieren bestonden oorspronkelijk uit een houten of koperen stok met een snijwerk of gegoten beeldje op de top dat een herkenbare betekenis had. Tijdens de tocht door de woestijn voerde elke afdeling van Israël zijn eigen banier mee. Zij waren de uithangborden waarmee informatie werd doorgeven en men kon zien bij welke groep men hoorde. In de loop van de geschiedenis zijn deze merktekens met de vlaggen verbonden geraakt. Het dragen van kleding is een spel met de kleuren en de codes die uit deze religieuze achtergrond komen. Wat dat betreft is de scheidslijn tussen religieuze en niet-religieuze kleding heel vloeiend.’

De Liturgische kledingsets

Pim Kramer heeft i.s.m Jaq Volckmann vier Liturgische sets ontworpen in de kleuren van het kerkelijk jaar.

Groene set

Groen schenkt rust en een gevoel van verbinding hebben. Het staat ook voor jeugdigheid, geestelijke groei op gevoelsniveau, betrokkenheid met de natuur en de hoop op Christus. In Katholieke kerken hangen vaak banieren die bij een processie meegedragen kunnen worden. Uit een dergelijke banier is het hoofdkledingstuk gemaakt. Op het middenstuk staan een rijksappel en een symbool van de Drie-eenheid. In de ringen van de drie-eenheid zie je een krans van korenaren, die verwijzen naar natuur en vruchtbaarheid. Het gewaad wordt getailleerd door twee koorden, vaak terugkerende details in hun design. Het geheel wordt gecomplementeerd met een blouse, rok en baret.

Paarse set

Paars is de kleur van soberheid, inkeer, boete en rouw. Het paarse liturgische kleed is gemaakt van een paarse kazuifel, het bovenkleed dat een priester draagt bij de mis. Kelkvormige blaadjes accentueren het hart van het kruis. De donkere blouse benadrukt de ingetogenheid. De kleur en de hele vormgeving stralen eenvoud uit. 

Zwart/witte set

Een liturgische set voor dagen van rouw. Dit liturgische gewaad is gemaakt uit een kazuifel voor begrafenissen. Het uitgangspunt voor deze set voor dagen van rouw is de kleur zwart, de kleur van dood en rouw. Maar sterven is ook de overgang naar een hemelse werkelijkheid. Daarom is de liturgische rouwkleding niet helemaal zwart. In het weefsel maakt zij het licht enigszins zichtbaar. De kazuifel voor begrafenissen, waaruit dit liturgische gewaad gemaakt is, bevatte deze symboliek al, door de witte wijnrank die oplicht in het zwart. Wit is de kleur van de herrezen Christus. Het roept de puurheid en de perfectie op van de stralende kleding die Christus droeg bij de Transfiguratie. In de styling is het lichte gedeelte van de kazuifel naar voren gehaald en de combinatie met de witte broek van vintage-materiaal en de witte blouse symbool staand voor het witte licht. De door Pim handbeschilderde applicatie-symbool visualiseert de ziel die omarmd wordt door het goddelijke.

Gouden set.

Deze set is bedoeld voor de feestdagen. In het liturgische gewaad zijn nog duidelijk de contouren terug te vinden van de kazuifel, het gewaad dat de priester draagt bij de mis. Door kleine patroontechnische veranderingen is de belijningen en vormgeving in tact gebleven, maar wel geënt op de vrouwelijke fysieke details. Gebruik makend van lintenmateriaal kan het los gedragen en aangesnoerd worden. Visueel gezien dienen de linten als het ware als een verlenging van het gewaad.

De zijden stoflap is met symbolen geborduurd waaronder de olielamp die staat voor het  symbool van het goddelijk licht dat de overledene de weg wijst  naar het eeuwig leven. Er zijn nieuwe symbolen toegevoegd om de vrouwlijkheid te versterken om de van oorsprong door mannen gebruikte gewaad te verzachten. Het gewaad symboliseert het licht van Christus, met een vrouwlijker accent.

Foto’s:   Pim Schrier @ Studio Unicps, Arnhem

Teksten: Marjan van Hal en  Coen Wessel